ОЮУТНЫ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ БАГА ХУРАЛ БОЛОВ

Өнгөрсөн хагас сайн өдөр буюу 5 дугаар сарын 11-нд Баян-Өлгий аймгийн уугуул иргэдийн үүсгэн байгуулж, үйл ажиллагаа явууж буй Төрийн бус байгууллагууд хамтран “Баян-Өлгий аймгийн ирээдүйн хөгжил – бидний оролцоо” сэдэвт оюутны эрдэм шинжилгээний бага хурал зохион байгууллаа.

Наурыз айсуй

Казахын уламжлалт баяр наурыз гуравдугаар сарын 22-ны өдөр тохионо. Наурыз буюу хаврын баярыг тохиолдуулан маргааш Баян-Өлгийчүүд Сүхбаатарын талбайд баярын өдөрлөг хийхээр болжээ.

Зургийн цомог [ Сөнхөл баг ]

Булган сумын анхны багуудын нэг нь Сөнхөл баг юм. Тус баг нь Ховд аймгийн Мөнххайрхан, Булган, Үенч сумтай тус тус хиллэдэг. Дотроо Сөнхөл, Улаанхус гэсэн хоёр хэсэгт хуваагддаг. Байгалийн үзэсгэлэн бүрдсэн нутагтай. Доор тус багийн үзэсгэлэнт байгалийн зургаас орууллаа.

Булган гол

Булган гол нь Баян-Өлгий аймгийн Булган, Ховд аймгийн Булган сумдын нутгийн дундуур урсаж улмаар улсын хил даван Оронго голд цутгадаг. Төв Азийн гадагш урсгалгүй ай савд багтах гол юм. Булган голд амьдардаг үнэт арьстай ховор амьтан болох минжийг хамгаалах зорилгоор анх 1965 онд анх дархан цаазат газрын ангиллаар хамгаалалтанд авсан байна. Булган голын дархан газар нь зөвхөн минжийг хамгаалах, өсгөн үржүүлэх зорилготой учраас 1995 онд УИХ-ын тогтоолоор тусгай хамгаалалттай газар нутгийн хуулийн дагуу өөрчилж, ховордсон амьтныг хамгаалах зорилго бүхий биологийн нөөц газар болгосон байна.

Булган сумын танилцуулга.

Булган сум анх 1938 онд 8- р сарын-08 өдөр улсын бага хурлын тэргүүлэгчид СНЗ 50-р шийдвэрээр, Ховд аймгийн харьяанд Хужирт сум нэртэйгээр анх Сайхан гэдэг газарт байгуулагдаж байжээ. Нийт 8 багтай 6000 гаруй хүн амтай Урианхай, казах гэсэн үндэстэн, ястанууд амьдардаг. Булган сум Монгол алтайн уулын бүсэд баруун талаас хятад улс, хойт талаасаа Баян-Өлгий аймгийн Дэлүүн сум, зүүн өмнөд талаас Ховд аймгийн Мөнххайрхан, Булган сумтай тус тус хиллэдэг.

Аймгийн арслан Б.Баатарцол үзүүрлэлээ

Билгийн тооллын XVII жарны "Тийн ялсан" хэмээх усан могой жилийн сар шинийн баярт зориулсан "Бөхийн баяр" цуврал барилдааны аймаг, цэргийн цолтнуудын барилдаан өнөөдөр /2013-02-09/ боллоо. Энэ удаагийн барилдаанд аймгийн хурц арслан Ш.Мөнгөнбаатар, Ш.Шинэбаяр, Б.Одгэрэл, О.Гантулга, аймгийн арслан Д.Батжаргал, О.Баярхүү, Ё.Эрдэнэжаргал, М.Баярсайхан, Б.Хашбат, Б.Батхуяг нараар магнайлуулсан аймаг, цэргийн цолтой 256 бөх зодоглож, уран мэх, авхаалж самбаагаа сорин барилдлаа.

Барилдаанд Говь-Алтай аймгийн Цогт сумын харьяат, ХХЕГ-ын “Хилчин” спорт хороо, “Хантайшир дэвжээ”, “Газар холдинг” компанийн бөх, аймгийн арслан Л.Цэрэнтогтох найм даван түрүүлж, Баян-Өлгий аймгийн Булган сумын харьяат, “Хилчин” спорт хороо, “Бес богда бүргэд” дэвжээний бөх, аймгийн арслан Б.Баатарцол үзүүрлэлээ.

Сар шинийн баярын мэндчилгээ дэвшүүллээ

       Эрхэм хүндэт Баян-Өлгийчүүд ээ!

       Эрхэм хүндэт нутаг нэгт урианхай, тува, дөрвөд, халх ахан дүүс ээ!

      Та бүхэн улиран өнгөрч буй «Баясгалант» хэмээх хөх усан луу жилээ арвин их амжилтаар үдэж, усан могой жилдээ даага далантай, бяруу булчинтай, эсэн мэнд золгож, өргөө хотлоороо сайхан битүүлцгээж байна уу.

     Та бүхэндээ Монгол түмний эрт дээр үеэс уламжлагдан ирсэн Сар шинийн баярын мэндчилгээг хүргэж, шинээр учран золгож буй могой жилдээ хотол олноор энх амгалан, элбэг дэлбэг, элэг бүтэн, эвтэй найртай, баяр жаргалаар дүүрэн байхын өлзийтэй ерөөлийг өргөн дэвшүүлье!

      Дорнын улс түмний олон зуун жилийн түүхтэй Цагаан сарын баяр нь гүн гүнзгий утга агуулгатай, хуучин оноо үдэж шинэ онтойгоо, өвлийн улирлаа үдэж хаврын улиралтайгаа учран золгох ерөөлтэй цагийг билэгдэн, өнгөрсөн жилийнхээ ололт амжилт, алдаа оноог дүгнэн цэгнэж, ирэх цагийнхаа өнгийг сайн сайханаар төсөөлөн бэлэгшээдэг нүүдэлчин түмний их баяр цэнгэл билээ.

      Улиран одож буй луу жил манай аймгийн хувьд ч өгөөж буянаа харамгүй хайрласан, амжилт бүтээлээр арвин, улс төр, оюун санааны амьдралд ч багагүй эерэг өөрчлөлт гарсансайхан жил боллоо. Өрх гэрт маань бүл нэмэгдэж, эрдэнэт мал сүрэг маань өсөн арвижлаа. Аймгийн нийгэм, эдийн засгийн бүхий л салбаруудын үйл ажиллагаанд багагүй ахиц дэвшил гарлаа.

        Монгол улсын Засгийн газар, Аймгийн ИТХ, Засаг даргын тамгын газраас жил бүр Цагаан сарын баярыг угтаж тухайн жилийн хөдөлмөрийн сайчуудыг тодруулж байдаг уламжлалтай бөгөөд тэр ёсоор Сар шинийн баярын өмнөхөн 2012 онд хөдөлмөрийн амжилтаараа бусдыгаа хошуучлан манлайлсан олон арван хүнийг улс, аймаг, сумын «Сайн малчин»,«Тэргүүний тариаланч», «Хөдөлмөрийн аварга»-аар тодоруулсныг тэмдэглэн хэлэхэд таатай байна.

       Үүнд: Улсын сайн малчинаар Цэнгэл сумын малчин Баймухамедийн Талгат, Алтанцөгц сумын Жумагажийн Аманбек, Улсын тэргүүний тариаланчаар Баяннуур сумын Битикийн Музыкан, Улсын тэргүүний тариаланч хамт олноор Сагсай сумын Рыстан захиралтай «Көкөнис» хоршоо шалгарсан бол аймгийн Сайн малчнаар Алтай сумын И.Үйсэв, Сагсайн Х.Ажыхай, Булганы М.Болысхан, Буянтын М.Цэндочир, Улаанхусын Т.Семсер, К.Сьезд, Цэнгэлийн Т.Еркетай, М.Азил, Дэлүүний Р.Емелхан, Баяннуурын Б.Байгул, аймгийн тэргүүний тариаланчаар Алтанцөгцийн Ж.Майлыбай, Баяннуурын Б.Хуаныш, Сагсайн Х.Болат, Тэргүүний МАА-н мэргэжилтнээр Алтай сумын мал эмнэлгийн үйлчилгээний тасгийн дарга З.Досан, тэргүүний анчнаар Цэнгэлийн И.Жамантай, Өлгий сумын О.Сергей нар шалгарлаа. Түүнчлэн ИНЕГ цахилгааны инженер М.Хуанбек, Стандарт хэмжилзүйн газрын эскперт Р.Гүлзада, Хотгорын нүүрсний уурхайн өрмийн машинист А.Тохтамурат, «Эрчим» ХХКомпанийн бульдезорчин С.Жолбарыс, «Суат» ХХК-ийн эксковаторчин М.Хапура, Хот тожижуулах албаны байцаагч Б.Азберген, Тээвэр, авто зохицуулах газрын тээвэр зохицуулагч А.Султанхан, Байгаль орчны албаны Цэнгэл сум дахь байгаль хамгаалагч И.Хуантай, ахлах 6 дугаар сургуулийн багш Т.Дауренбек, ахлах 4 дүргээр сургуулийн багш Т.Елка, Өлгий сумын уран сайханч А.Енбек, Толбо сумын хүн эмнэлгийн эх барих бага эмч Ж.Булбул, «Фатиха» хүн эмнэлгийн сувилагч-лаборант Ж.Амангүл, Татварын хэлтсийн улсын байцаагч Ш.Ханат, Буянт сумын Мал эмнэлгийн үйлчилгээний тасгийн дарга О.Гаваадулам, Мэргэжлийн хяналтын газрын улсын байцаагч Н.Уатхан, Буянт сум дахь ХААН банкны ахлах теллер Х.Данагүл нар тус тусынхаа салбараас аймгийн тэргүүний ажилтан, Сагсай сумын цэцэрлэгийн эрхлэгч Х.Табысхан тэргүүний менежерээр тодорлоо.

          Мөн аймгийн ИТХ-ын Тэргүүлэгчдийн шийдвэрээр 2012 оны «Аймгийн манлай бөхөөр» аймгийн начин Нурланы Мустафа, «Аймгийн манлай харваачаар» урианхай сурын улсын мэргэн Ожооны Эрдэнэбилэг, «Аймгийн манлай уяачаар» Өлгий сумын уяач Байгабылын Пернебек нар тодорсон бол Аймгийн Засаг даргын зөвлөлийн шийдвэрээр 2012 оны ажил үйлс, амжилт бүтээлээрээ «Аймгийн тэргүүний сум»-аар Алтай, САгсай, Булган, Цэнгэл сумууд шалгарлаа.

        Дээр дурьдсан улс, аймгийн тэргүүний цол хүртсэн хөдөлмөрийн сайчууд болон сум, багийн хамт олон, ард иргэдэд нийт Баян-Өлгийчүүдийнхээ өмнөөс баяр хүргэж, цаашдын ажил амьдралд нь сайн сайхан бүхнийг хүсэн ерөөж байна.

         Сар шинийн баяраар зуу насалж зургаадай таягаа тулсан ахмад буурлууд маань Монгол улсын Ерөнхийлөгчийн, олон арван ахмадууд аймгийн Засаг даргын гарын бэлэг хүртсэн бол аймгийн төв, хөдөө сумдын болон албан байгууллага, аж ахуйн нэгжүүдийн удирдлагууд ч буянтай буурлууд, ахмад ажилтан ажилчдаа хүлээн авч хүндэтгэл үзүүлж, баярлуулсан гэдэгт итгэлтэй байна.

          Угтан золгож буй могой жилдээ манай аймгийнхан урьдын ололт амжилтаа уламбататган арвижууж, иргэн бүр, айл өрх, албан байгууллага, ААН, хамт олон бүр шинэлэг санал санаачлага гарган бүтээлч ажлыг өрнүүлэх болно гэдэгт итгэл төгс байна.

         Монгол түмний уламжлалт Сар шинийн баяр – Цагаан сарын энэхүү бэлэгтэй сайхан өдрийг тохиолдуулан аймгийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын Тэргүүлэгчид, Засаг даргын Тамгын газар болон хувиасаа өрх гэрийн эзэн хүн бүрт болон тэдний гэр бүл, үр хүүхдүүдэд нь усан могой жилдээ элгээрээ энх амгалан, төрлөөрөө түвшин амгалан байж, юу санасан есөн хүсэл нь сэтгэлчлэн бүтэхийн өлзийтэй ерөөлийг дахин дэвшүүлье.

         Цагаан сар маань цагаан мөртэй байж, усан могой жилдээ хүн бүхэн аз хийморьтой, сэтгэлийн баясал, амжилт бүтээлээр дүүрэн байх болтугай!

            Та бүхэн сайхан шинэлээрэй!

Аймгийн ИТХ-ын дарга Бураны Лазатхан,

Аймгийн Засаг дарга Хузкейн Дармен

Қайрымдылық кеші болып өтті

Қазақ әрқашанда ауызбіршілікті ту етіп ұстанған. Қиын-қыстау кезеңде «бір адамның баласындай» жұмыла білген. Ауқымды әлеуметтік істерді жұмыла көтерген-ді. Өткен Сенбіде астанамыз Улаанбаатар төрінде қаракөз Тәттімбекқызы Арай қарындасымызға арналған қайырымдылық кеші болып өтті. Бұл шараға Моңғолияның рок-поп жұлдыздары Сарантуяа, Батсүх, Номин талст және Амина, Цогоо, Айгүл қатарлы жұлдыздар қатысып, жиылған жұртқа өз әндерін арнады. 1000 ға жуық көрермен қауым қатысты. Арай қарындасымызға қол ұшын берген барлық азаматтарға, және кешке жиналған көпшілік қауымға Алла разы болсын айтамыз!

Ал, Улаанбаатар қаласында ауқымды іс атқарып жүретін кейбір беделді де мәнсапты азаматтар бұл шараны елемеді!. Қазақ азаматтарын басын біріктіріп, олардың құқығын қорғаушы белгілі ұйымдар атап өтсек Улаанбаатардағы Баян-Өлгий аймағының Жерлестер алқасы мүшелері қолымыз босамайды деген сылтаумен кішкентай Арайға көмек қолын созудан бас тартса, қазақ әйелдерінің «Арулар» одағы 8 –мартқа дайындалып жатқандықтан Арайға рухани және қаржылай қолдау көрсетуге келмеді. Және тағы басқа белгілі ұйымдардың төрағалары мен төрайымдарының қарасын көре алмадық.

Біз басқаға келгенде көлдейміз, өзімізге келгенде шөлдейміз-ғой. Өзімізге сын көзбен қарасақ ұлтым, қазағым деп жар салатын азаматтардың шынайы бет-пердесі осы.

Іс шарадан кірген кіріс және қазірге дейін жиналған қаражат жайлы таныстырсақ.



Баян-Өлгий аймағы Әкімінің Іс басқару орыны жұмысшылары атынан 363,333 төг

МҰҚ мүшесі Бакей Ағыпарұлы 500,000

NATIONAL CHIMICAL LLC 2,000,000

NATIONAL CHIMICAL LLC жұмысшылары атынан 1,000,000

"Моңғолия Қазақ Жастар Одағы" басқармалары және жанұялары атынан 1,000,000

Тәттімбек студент достары атынан 500,000

Монгол Алтай Принтинг ЖШС бастығы Мергенбай 500,000,

Дархан Уул аймағы Хонгор сумыны Сайлау жанұясы мен 500,000,

Шампан жанұясы атынан 300,000,

Жамила балалары атынан 200,000

Үндэсний хонжворт сугалаа 200,000

Толгойт Омар мешіті 120,000

Айжаргүл студент достары атынан 100,000

Ж.Айдос МҰҚ мүшесінің көмекшісі 100,000

Қ.Марат МҰҚ мүшесінің көмекшісі 50,000

Ерік 100$

Сәкен 100 $

Қуат 50,000

Амандық достары атынан 60,000

Жанарбек жанұясы атынан 30,000

Еркегүл 10,000

Налайхандағы Сәуле 50,000

Арай қарындасымыздың ота жасату үшінгі қаржысына әліде 42,000,000 төгрөг қажет. Құрметті оқырман 150-850 номеріне SMS жолдаңыз. Әзірге 150-850 номеріне 1600 SMS келіп түсті. SMS жолдау уақыты 2013.02.14 күніне дейін жалғасады.



Әлі де, Арай қарындасымызға қол ұшын беретін адамдар табылатынына үмітіміз зор.
Эх сурвалж: KAZNEWS

Аймгийн тэргүүний сум шалгаруулж шагнах тухай

Баян-Өлгий аймгийн Засаг даргын захирамж

Дугаар: 93

Огноо: 2013.02.07

Аймгийн тэргүүний сум шалгаруулж шагнах тухай

Монгол улсын Засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хуулийн 29 дүгээр зүйлийн 29.2 дахь заалт, аймгийн Засаг даргын тэргүүний сум, баг шалгаруулах болзол, шагналын журмыг үндэслэн ЗАХИРАМЖЛАХ нь:

           1. 2012 онд Засгийн газрын болон аймгийн Засаг даргын мөрийн хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх, төрийн үйлчилгээний чанар, хүртээмжийг дээшлүүлэх талаар үр бүтээлтэй ажилласан Алтай, Булган, Сагсай, Цэнгэл сумдыг аймгийн “Тэргүүний сум”-аар шалгаруулж тус бүрийг Засаг даргын Гэрчилгээ, 200000 төгрөгөөөр шагнасугай.

                2. Тэргүүний сумын шагнал 800000, модон гэрчилгээний үнэ 100000, нийт 900000 /есөн зуун мянган/ төгрөгийг Засаг даргын нөөц хөрөнгөнөөс гаргахыг Санхүү, төрийн сангийн хэлтэс /Х.Хайратхан/-т зөвшөөрсүгэй.



  ДАРГА                                       Х.ДАРМЕН                

Багш нарын баярыг угтсан арга хэмжээ боллоо

1-р сарын 31-нд Монголын багш нарын 47 дахь баярын өдрийг угтсан арга хэмжээ боллоо. Уг арга хэмжээг аймгийн Боловсрол, соёлын газар, Монголын ахмад багш нарын холбооны Баян-Өлгий аймаг дахь зөвлөл хамтран зохион байгуулсан юм. Хүлээн авалтын арга хэмжээнд аймгийн ИТХ-ын дарга Б.Лазатхан, Аймгийн Засаг дарга Х.Дармен, ЗДТГ-ын дарга Т.Манкей, аймгийн Боловсрол, соёлын газрын дарга К.Имаммагзам болон алтан үеийн 100 гаруй ахмад багш нар оролцлоо. Уг арга хэмжээний үеэр багш нарыг шагнаж, өргөмжлөл гардууллаа.


МЕРЕКЕЛІК ҚҰТТЫҚТАУ

Қоғамдық тәжірибені жаңа жас ұрпаққа беру және ол ұрпақты өмірге, еңбек етуге даярлау қажеттігі – оқу мен тәрбиені өз алдына дербес қоғамдық қызметке айналдырды. Ұстаз – ұлағатты есім. Шәкірттерін білім нәрімен сусындатып, тәлім-тәрбие беру, жақсы қасиеттерді бойына дарытып, адамгершілік рухта бағыт-бағдар беруде ұстаздың еңбегі зор. Сондықтан да ол әрдайым қасиетті тұлға ретінде ерекшеленеді.

         Жаңартушы Үкімет еліміздің білім беру саласына баса мен беріп, «білімді де білікті Моңғолия азаматын» қалыптастыруды ерекше назарға алып отыр. Мемлекеттің ұстанып отырған сасатын Баян-Өлгийде де жүзеге асыру мақсатында аймақ әкімінің 2013-2016 жылдарға арналған іс бағдарламасында біршама мәселелер айқын көрсетілді. Алға қойылған осы мақсаттардың жүзеге асыуына МҰҚ, Үкімет тарапынан қолдау жасалып, ат салысатын боламыз. Білім саласының дамуы мемлекет өркенінінің, жарқын болашақтың кепілі болмақ. Сондықтан да, бүлдіршіндер мен жастардың білімін көтеру, ұстаздардың біліктілігін арттыру, әлеуметтік жағдайын жақсарту, табысын молайту ісі – мемлекеттік саясаттың ажырамас бөлігіне айналды. Алдағы уақыттарда да осы мәселелер күн тәртібінен түспек емес.

Өсіп келе жатқан ұрпақ – адамзаттың болашағы, жалғасы.

         Артта қалған ұрпақ саналы болса, адам баласының жер бетінде жасауы да сан ғасырларға жалғаса береді. Білім күші құдіретті. Ол бар жерде үздіксіз даму үрдісі жүреді. Аймағымыздың, еліміздің жаһандық даму көшінен қалмай, замана үдерістерімен ілесуі ұстаздар еңбегімен тығыз байланысты. Олай болса білім саласына көңіл бөлу, оны қолдау – болашақты ойлау екені сөзсіз.
Сондықтан да саналы ұрпақ санасына сапалы білім дәнін сеуіп жүрген барлық ұстаздар қауымын және осы салада көптеген жылдар жемісті еңбек еткен ардагер ата-апаларымызды «Ұстаздар мерекесімен» қызу құттықтап, алдағы қызметтерінен табыс, отбасыларына амандық тілеймін. Ұлт ұрпағын тәрбиелеу ісіне қосып жатқан істеріңізбен көрсетіп жатқан үлгі-өнегелеріңізге, танытқан қажыр-қайраттарыңызға алла разы болсын, сіздерге халық көпшілік атынан зор алғыс айтамын.


Құрметпен,

МҰҚ мүшесі, МҚТК-нің бастығы, Ұланбатырдағы Баян-Өлгий аймағының
Жерлестер алқасының Төрағасы Бәкей Ағыпарұлы

Кітап оқуға қызықтырудың алғы шарттары

Еліміз көлемінде Өкіметіміздің іс-қызмет бағдарламасы мен Еліміз президентінің «Кітап мерекесі» күндігін белгілеу туралы жарлығын іске асыру, жастар мен жасөспірімдердің кітап оқуға қызығушылығын арттыру мақсатында 2012-2013 жылы 3 сатымен «Кітап» бағдарламасы жүзеге асырылып жатыр.Осыған орай Аймақтық Білім және Мәдениет орнының Қазақ тілі, әдебиеті пәнін жауаптанған маманы Ибрагимқызы Әсемгүлдің мақаласын ұсынамыз.

Кітап оқуға қызықтырудың алғы шарттары
Күнделікті өмір жаңалықтары, ғылымдағы жетістіктер қай мамандық саласындағы адамнан болсын терең білімді және ақыл, ой өрісінің жан-жақтылығын талап етеді. Сондықтан барлық ата-аналар өз балаларының жақсы оқуын, білуге құмар болып өсуін, кітапты көп оқып, оқуда қажырлылық көрсетуін, жалпы рухани дүниесінің бай болуын қалайды. Баланы рухани байлығы мол етіп тәрбиелеудің сан түрлі жолдары бар.

Сол жолдардың бірі және бірегейі – баланы кітап оқуға әуестендіру. Соңғы жылдары балалардың көркем әдебиет пен балаларға арналған газет-журналдарды оқуға деген қызығушылығы азайып кетті. Оның себебі неде? Неше түрлі ақпарат хабарлар, жаңалық беретін, көріністі көз алдына әкеліп қоя салатын, ойландыра да толғандыра қоймайтын техникалық құралдардың көптігі, компьютерлендіру баланың кітап оқуға құмарлығын жойып жіберді ме?

Қалай десек те бұл тақырып төңірегінде сұрақ көп. Әрине, бұдан барлық бала бірдей қолына кітап ұстамайды деген ой тумауы керек. Шындық сол, кітап оқымайтын бала көп. Көркем әдебиет - адамгершілік, дүние байлығы, тән, жан тазалығы, әдет-ғұрып. Олай болса, баланы жастан кітап оқуға әуестендіру - саналы, білімді, жан-жақты жетілген ұрпақ өсірудің бір жолы болып табылады. Сол себепті бастауыштан бастап кітап оқуға қызықтырудың күнделікті сабақ барысында елеусіз қалып жатқан қарапайым да тиімді жолдарын ұсынбақпыз.

Мұғалім үшін баланы кітап оқуға үйретудің алғы шарттары мыналар:

1. Сыныпқа келген күннен кітаптың құдіретін ұғындыру. Жыртпауға, жоғалтпауға, сызбауға, боямауға үйрету. Өзінің алғаш бастап оқыған барлық пән оқулығы не туралы, қай жылы, қайдан шықты, авторы жөнінде түсінік беру.

2. Әр пәнді өткен кезде оқулықтан тыс тақырыпқа сәйкес келетін тақпақтар жаттау. Бұл үйге қосымша тапсырмаға беріледі.Небәрі 4-ақ жол. Ата-ана көмегімен орындалады.

Жетістігі:
Бала ата-анасымен бірігіп ізденеді
Тілі дамиды
Тақпақ үйренеді
Мұғалім тапсырмасын орындау жолында жауапкершілікті сезінеді.

3. Барлық әріптерді өтіп, бала толық оқитын дәрежеге жеткенін кейін шағын жұмбақ, жаңылтпаш, мысал, әңгіме, ертегілерді, оқып келіп оқушылар алдында айту. Бұл тапсырма сабақ сайын, әр пәнде бір-екі оқушыға ғана беріліп, кезектестіріп, бүкіл оқушыға таратылуы керек. Тапсырманы орындау барысында оны қайдан алды, кім үйретті, авторы кім, оны неге таңдады, несімен ұнады деген сұрақтар қою керек.

Жетістігі:
Бала жауапкершілікпен ізденеді.
Кітап, журналды қарап танысады.
Біреуден сұрау, сөйлесу, пікір алысу арқылы сөйлесу мәдениеті қалыптасады.
Таныс емес авторларды, халықтарды танып біледі.
Дүниетанымы кеңейеді.

4. Алғашқы күннен сыныпта «Біздің кітапхана» бұрышын ұйымдастыру. Оған жоқ дегенде 20-дай кітап жиналса игі еді. Арнайы оқушылар арасынан кітапханашы тағайындалады. Барлық оқушы кітапханашы болып шыққаны дұрыс. Ол апта сайын кезекпен ауысып тұруы керек. Жеке-жеке карточкалар ашылып, оқыған кітаптары, алған, тапсырған күні жазылып отырады. Апта сайын сынып сағатында кім көп оқыды, қай кітапты оқыды, ұнаған кітап, оның авторы, қайдан қашан шықты, мазмұны не жөнінде т.б. талданып, аңғарғаны дұрыс. Мұғалімнің көмегімен сол аптадағы кітапханашы есеп беруі керек.

Жетістігі:
Кітап оқуға құмарлық артады.
Көп оқуға тырысады.
Оқығанын айтып беру шеберлігі артады.
Сөздік қоры дамиды.
Ақын-жазушыларды көптеп тани бастайды.
Кітапханашы болу арқылы жауапкершілікті ұғынады.
Бір-бірімен тең дәрежеде екенін сезінеді.
Еңбек етуге құлшыныс туады.
Оқылған кітап есте сақталып, зейінді болады.

5. Кітапхананы тоқсан сайын жаңа кітаптармен толықтыру. Оқылып болған кітаптарды әкетіп, жаңасын әкелу.

Жетістігі:
Оқушының үйінде де өз жеке кітапханасын жасауға көмектеседі.

6. Оқуға ынтасы жоқ, оқуы нашар оқушылармен жеке жұмыс жүргізу. Мұғалім және ата-ана тарапынан үнемі көмек көрсету, кітап таңдауға бағыт сілтеу. Үздік оқушыларды көмекке әкелу. Үнемі оқу барысын, қадағалап отыру.

Жетістігі:
Ешқандай бала елеусіз қалмайды.
Оқушы белсенділігі артады.
Сыныптастар арасында, бір-біріне деген көмек, жолдастың сезімін ашады.
Ата-ана жауапкершілігі артады.
Сыныптың білім сапасы жоғарылайды

7. Ұжым болып мектеп, балалар орталық кітапханаларына, оқу залдарына бару. Кітапханалардан кітап жазып алуға үйрету.

Жетістігі:
Кітапхана залдарын, кітапхана жұмыстарын, көп кітаптарын көрген балада сол кітаптар қандай екен, оларда не туралы жазылған, бәрін оқыса ғой деген талпыныс, кітап әлеміне терең бойласам деген құлшыныс, мамандыққа қызығу туады.

8. Баланың жасы өскен сайын кітап мазмұнын, көлемін түрлендіру. Әр ғылым саласы, әр жанр бойынша оқуға ұсыныс жасау.

Жетістігі:
Бала өзіне тапсырылған істің салмағын сезе бастайды.
Жасы, сыныбы өскен сайын көп білу керектігін, өзінің де өсіп келе жатқанын сезінеді.

9. Оқылған кітаптардағы, газет журналдардағы ұнаған сөйлемдерді, тақырыптарды, дәйек сөздерді, мақал-мәтелдерді арнайы дәптерге жазып жүру. Ол дәптерге әдемі ат қою. («Сөз- өрнек», «Сөз семсер», «Өнер алды- қызыл тіл», «Сөз маржаны», «Сен білесің бе?», «Жадыңда қалсын жақсы сөз», «Ананың сөзі- ақылдың сөзі» т. б. )

Жетістігі:
Бала сөз құдіретін түсіне бастайды
Жақсы мен жаманды айырады.

10.Кітапты құр түсінбей оқудан сақтандыру. Талғап оқуға кеңес беру. Оқыған кітабына өз көзқарасын білдіре білуге үйрету. Мақсат кітаптың санында емес, мазмұнында, жүрекпен ұғынып, көңілге тоқу екенін түсіндіру.

Ол үшін ата-ана баланы кітап оқуға жетелеудің мынадай алғы шарттарын орындауы қажет:
Бала бөлмесіне арнайы кітапхана үшін бұрыш жасақтау;
Алғашқы кітап сатып алған күні әдемі дәптерді қоса алу. Дәптерге өзінің танысқан, оқыған кітаптарын тізімін жаздыруға әдеттендіру керек;
Әрбір мереке, атаулы күндер немесе сәті түскенде бала оқымаған, оның кітапханасында жоқ, оқуға деңгейі жететін кітаптарды сыйға тарту. Сол арқылы кітап бағасын толыту. Кітаптан артық сыйлық жоқ екенін ұғындыру.
Тек кітапшалармен шектелмей баспасөз бетіндегі балаларға арналған беттерді көрсету, оқуға кеңес беру. Сол әңгіме, ертегілерді не жұмбақты іні-қарындастарына, үлкендерге дауыстап оқыту, түсінігін сұрау;
Үйде кітап оқуға жағдай туғызу;
Алғашқы күннен баланың күн тәртібіне қатаң көңіл бөлу. Аптаның жеті күніндегі әрбір сағат сабаққа, ойынға, кітап оқуға, үй шаруасы шамасына, жас деңгейіне, қабілетіне қарай бөлініп берілуі керек.

Бұл мақалада ата-ана мен мұғалім үшін бастауыш сыныптарда жүргізілетін кітап оқуға үйретудің алғы шарттарына ғана тоқталдық. Кітаптың дәмін татқан бала әрі қарай өзі іздеп жүріп оқиды. Бұл кітап оқуға үйрету жолы ғана емес, баланы әдет, дағдыға, тәртіпке, уақытты бағалай білуге тәрбиелеудің бірден-бір кілті. Жаста берген тұщымды тәлімнің жемісін ата-ана мен бала бірігіп татады.

Ең бастысы, балаға күш түсірмей, жалықтырмай уақытты тиімді пайдалану керек. Айтылған жәйттің бәрі ата-ана мен мұғалім көмегімен, бақылауымен нәтижеге жететінін естен шығармаған жөн. Саналы ұрпақ, парасатты мұрагер өсіру - біз бен сіздің қолымызда.

 
back to top