Наурыз 2013 - Баян-Өлгий аймағында (Видео)

Дэлгэрэнгүй үзэх ...

Х.Шынарбек: Казах иргэдийн үнэмлэх бизнес болоход хэн ч хяналт тавиагүй

Баян-Өлгий аймгийн Булган сумын Засаг дарга Х.Шынарбектэй орон нутгийн төсвийн ил тод байдал, казах иргэдийн хоёр улсын тэтгэмжийн талаар ярилцлаа.

-Сумынхаа эдийн зас­гийн онцлогоос сонир­хуулахгүй юу. Танайх нийслэл болон аймгийн төвөөс алслагдмал сумдын нэг?

-Манай сум урианхай, казах үндэстнээс бүрдсэн 5000 гаруй иргэнтэй. Эдийн засгийн хөгжлийн хувьд дэд бүтцэд ойр сум­даас муу. Сумын нутаг дэвсгэр хэдий байгалийн өвөрмөц тогтоцоос бүрд­сэн, аялал жуулалын сал­барыг хөгжүүлэх таатай нөхцөлтэй ч нийслэл, айм­­гийн төвөөс алслагд­мал болохоор энэ салбар сайн хөгжөөгүй. Зарим сумын жишгээс харахад ашигт малтмалаа түшиг­лээд иргэд нь ажлын байр­тай болсон байдаг. Ма­найд энэ боломж хомс. Нөөц багатай ганц алтны ордын нөөц дууссан. Ха­рин төмрийн орд илэрч, хайгуул хийж дууссан бо­ловч урт нэртэй хуулийн хүрээнд ашиг­лагдахгүй байгаа. Энэ мэт шинээр ажлын байр га­рахгүй байна. Залуу гэр бүлд амь­жиргааны эх үүс­вэр хомс байдлаас болж шилжилт хөдөлгөөн эрс нэмэгдсэн. Сүүлийн дөрвөн жилийн хугацаанд 2000 гаруй ир­гэн нийслэл рүү шилжсэн. Үүний олонхи нь ажилгүй залуус.

-Төр сум, орон нутгаа хөгжүүлэх бодлого барьж буй. Үүнийгээ Сум хөг­жүүлэх сангаар дамжуулж хэрэгжүүлнэ гэсэн. Танай сумын Сум хөгжүүлэх сангийн хөрөнгө хэр үр дүнтэй ажилд зарцуу­лагдаж байна?

-Сум хөгжүүлэх сан­гийн мөнгө орон нутгийн хөгжилд чиглэхээс гадна иргэдэд төсөв, хөрөнгөө оновчтой зарцуулах эр­хийг нээж өгсөн гэж бод­дог. Энэ жил Сум хөг­жүүлэх санд Баян-Өлгий аймгийн сумдад 300-500 сая төгрөг төсөвлөсөн. Бид улсын хөрөнгө оруулал­таар хийх ажлын төлөв­лөгөөг гаргасан. Сум хөгжүүлэх сангийн мөн­гөөр аль салбарт юу хийх, хаана асуудал шийдэх шаардлагатай байгааг ба­гийн иргэдийн хурлаар ярилцаж, сумын бүх ба­гийн иргэдийн хурлын дүгнэлтийг нэгтгэж ерөн­хий жагсаалт гаргасан. Үүний дагуу Сум хөг­жүү­лэх сангийн мөнгийг хаа­на, хэрхэн зарцуулахыг шийднэ. Харин баг бүрт ямар асуудал байгааг иргэ­дээс нь асууж мэдээлэл авахыг чухалчилж байгаа.

-Жижиг дунд үйлдвэр­лэлийн төсөв гээд орон нутгийн удирдлагуудтай холбоотой шүүмжлэл да­гуулсан мөнгөний асуудал бас бий. Үүнийг та хэр оновчтой хуваарилж бай­на?

-2011 оноос эхэлж сум­дад Жижиг дунд үйлдвэр­лэлийг хөгжүүлэх мөнгө өгдөг болсон. Тухайн онд манай суманд 75 сая төг­рөг өгсөн. Ер нь энэ мөн­гөтэй холбоотой асуудал сум бүрт үүссэн байна. Жижиг үйлдвэр ч бай­гуулахад хүрэлцэ­хээргүй 500 мянга, нэг сая төг­рөгийн зээл олгосон гэх шүүмжлэлийг олон дарга нар сонссон. Мөн зарим газар танил талдаа олгосон шүүмжлэл гарсан байна. Жижиг дунд үйлдвэрлэ­лийн мөнгийг хэрэгтэй газар нь онож хуваари­лахын тулд иргэдийн са­налыг авч, төсөл бичүүлэх нь эхний алхам. Үүний дараа олон хүний төслөөс ойрын хугацаанд хэрэг­жүүлэх, хүнд хэрэгтэйд нь хөрөнгө оруулах шаард­лагатай байгаа юм.

-Зарим сумын удирд­лагууд дөрвөн жилийг тө­лөвлөсөн, санасан аж­лаа хийхэд хангалтгүй хугацаа гэдэг. Харин та сумын Засаг даргаар хоёр дахиа сонгог­дож. Танд дахин дөрвөн жил байна. Энэ боломжийг хэрхэн ашиглах вэ?

-Ойрын хугацаанд су­мын­хаа онцлогт тохирсон 10-20 хүний ажлын байр­тай 1-3 жижиг дунд үйлд­вэр барихад анхаарч бай­на. Бүсийн нэмэгдлийг тогтоох талаар төр олон жил ярьсан. Манайд нүүрс­­­ний үнэ бусад сум, аймгийн төвийн ханшаас гурав дахин үнэ­тэй байдаг. Үүнийг дагаад бусад бараа бүтээгдэхүүний үнэ өсдөг. Тиймээс бүсийн нэ­мэгд­лийг аймгаар биш сумаар нь ялгаж тогтоох шаард­лагатай байгааг төрд удаа дараа илтгэсэн. Бү­сийн нэмэгдлийн талаар ярьж байгаа ч батлахгүй байгаа. Бүсийн нэмэгд­лийг сумдад олгох талаар нэлээд хөө­цөлдөх бодол­той байгаа. Үүнийг алс­лагдсан сумдын иргэдийн орлогод нөлөөл­нө гэдгийг олон хүн хэлж байгаа. Аймгийн төвөөс сумын төв дайрч Ярантын боомтод хүрэх замыг сайж­­руулчих­бал зам да­гаад эдийн засаг өснө гэж бодож байна. Үүнийг бас ойрын хуга­цаанд ажил болгоно .

-Алслагдсан сумдын тулгамдсан асуудлын нэг төвийн цахилгаан шугамд холбох ажил байдаг. Танай суманд эрчим хүчний хүр­тээмж хэр хангалттай байна?

-Манай сумыг цахил­гаантай болгох талаар төр, аймаг сумын удирдлага 10 гаруй жил ярьсан. Нэг хэсэг нарны эрчим хүчээр хангах талаар ярьж байсан ч үр дүнд хүрээгүй. Харин өнгөрсөн жил цахилгаан дамжуулах шугам тавих ажил дуусч, сумын айлууд тогтой золгосон. Гэхдээ одоо ч гэсэн 10-20 гаруй хоногоор тог тасрах байдал гарсаар байна. Байнга тог тасарч гэнэт ирдэг байд­лаас болж өнгөрсөн жил сумын айлуудын цахил­гаан хэрэг­сэл шатаж их хэмжээний хохирол амс­сан. Эрчим хүчний ажлыг н.Содном захиралтай “SMMS” компани гүй­цэт­гэсэн.

-Казах иргэдийг хоёр улсад бүртгүүлж, тэт­гэмжийн мөнгө авч байгаа хэргээр УМБГ-т шалгаж байгаа. Танай суманд ийм иргэн байна уу?

-Хэдэн жилийн өмнө Казахстан руу нүүгээд буцаж ирсэн хүмүүс бай­гаа. Тэдний алдсан, гээсэн бичиг баримтаар Казахс­танд бизнес хийж байгаа бүлэг хүмүүс бий. Саяхан хүртэл Баян-Өлгий айм­гийн төв зах дээр “Казахс­тан улсаас шилжиж ирсэн иргэдийн иргэний үнэм­лэх өндөр үнээр худалдаж авна” гэсэн зарлал хаа сайгүй байсан. Тэр зар­лалын цаана казах иргэ­дийн бичиг баримтыг хууль бусаар ашиглаж, Казахс­танд бизнес хийдэг байгаа юм.

-Хууль бус энэ бизнест Баян-Өлгий аймгийн удирд­­лагууд хяналт та­виагүй юм уу?

-Тухайн үед энэ байд­лыг манай улс зохицуулж чадаагүй. Баян-Өлгийгөөс казах иргэдийн үнэм­лэ­хийг худалдаж аваад Ка­захстан улсад бизнес хий­дэг бай­далд төр, аймгийн удирд­лагын аль нь ч хя­налт тавиагүй. Үүнээс болж өнөөдрийн энэ байдал үүсээд байна.

Дэлгэрэнгүй үзэх ...

Баян-Өлгийде Наурыз мерекесі тойланды

Ұлыстың ұлы күні – әз Наурыз мейрамы Баян-Өлгий аймағында аталып өтті. Баян-Өлгийде Наурызға арналған мерекелік шара аймақтық «Орталық» алаңда ұйымдастырылды. Наурыз мерекесіне орай Баян-Өлгийліктерді құттықтап, Моңғол елінің министрі Ч.Сайханбилэг, Жол-тасымал тете министрі Ержан Қабышайұлы бастаған өкілдер келіп қайтты.

KAZNEWS ҰЛТТЫҚ ПОРТАЛЫ

Дэлгэрэнгүй үзэх ...

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Наурыз баярын өдөрлөгт оролцов

Жил бүрийн гуравдугаар сарын 22-нд өдөр, шөнө тэнцэх өдрөөр казах түмэн Наурызын баяр буюу нарны баяраа тэмдэглэдэг. Энэ баярыг угтсан “Наурыз 2013“ёслолын өдөрлөг Сүхбаатарын талбайд болж байна.

“Наурыз-2013” өдөрлөгт Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж оролцлоо. УИХ-ын Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны дарга, Улаанбаатар хот дахь Баян-Өлгий аймгийн нутгийн зөвлөлийн дарга А.Бакей Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийг угтан авч ёслолын үйл ажиллагаатай танилцуулсан юм.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж эхлээд Сүхбаатарын талбайд ажиллаж байгаа казахын урчуудын гар урлалын бүтээлийн үзэсгэлэн худалдааг үзэж сонирхлоо. Мөнгөн тоногтой казах үндэсний бүс, үнэгэн малгай, шар шувууны өдөн чимэглэл, өнгө өнгийн хатгамал бүхий эдлэл, хэрэглэл, үйлдвэрийн аргаар бэлтгэж ваакум савлагаанд хийсэн адууны хатаасан мах зэргийг үзэсгэлэн худалдааны лангуун дээр дэлгэн тавьсан байв.

Үүний дараа Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Сүхбаатарын талбайд барьсан казах гэрүүдээр орж үндэсний хувцас, гоёл, эмээл, хазаар, морины тоноглол, гэр ахуйн хэрэглэлүүдийг сонирхов. Казах залуу бүргэдтэй бүжиг бүжиж, хүүхэд, залуус домборын эгшгээр зочдыг мялаалаа.

Гэрт зочлох үеэрээ Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж “Бид Баян-Өлгий аймгийн нутгийн зөвлөлтэй ярьж байгаад энэ жилийн хаврын баяр, Наурызын баярыг улсынхаа нийслэлд сурталчилъя. Улс орон даяараа баярладаг баяр болгоё гэж ярьсан. Энэ дагуу орон нутгаас иргэд ирж Сүхбаатарын талбай дээр казах иргэдийн соёл, уламжлал, олон үед хадгалж ирсэн зүйлсийг нийслэлийн иргэд, хүүхэд, залууст сонирхуулахаар бэлдээд байгаа. Орон нутгийн музейн үзмэрүүд, олон зүйлийг авчирсан. Мөн урлагийн тоглолт зохион байгуулна.

Нийт иргэддээ хаврын баяр, Наурызын баярын мэнд дэвшүүлж, хамгийн сайн сайхныг хүсэн ерөөе” гэлээ.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч мөн Баян-Өлгий аймгаас ирсэн иргэдтэй цаг агаар, нутаг усны талаар яриа өрнүүллээ.

http://www.president.mn/

Дэлгэрэнгүй үзэх ...

Наурыз мерекесінің тарихы

Наурыз мерекесі әлемнің ең көне мерекелерінің бірі. Орта Азия халықтарында бес мың жыл бойы аталып өтілуде. "Наурыз" сөзі парсы тілінен аударғанда "Жаңа күн" деген мағынаны береді.

Бұл мереке Ислам дәуіріне дейін тойланып, халық арасында ерекше қолдауға ие болып келеді.

Наурыз мерекесінің туу тарихы турасында талас көп. Көбі ел аузындағы аңызға жүгінеді. Аңыздың өзі сан алуан. Дегенмен, аңыздың түбінен ақиқаттың бір ұшы қылт ететіні рас... Кейбір ғалымдар бұны зороастризм кезеңіне дейінгі уақытпен байланыстырады. Кейбіреулер Парсы патшасының жорықтарымен байланыстырып жүр.

Парсы патшасы Джамшид өз елінің аумағын аралап жүріп, Азербайджан атты мекенге тап болыпты. Осы жерде уәзірлеріне күнгей бетке қаратып үлкен тақ орнатуды бұйырған екен. Күн сәулесі тақпен шағылысып, айналаға ерекше нұр шашыпты деседі. Содан кейін жұрт осы күнді жаңа жыл есебінде тойлауды әдетке айналдырған екен.

Қалай болғанда да, бұл мереке 18 ғасырға дейін Ежелгі Грекияда, Ежелгі Римде, Ұлыбританияда аталып өтіліп, 1700 жылға дейін ежелгі Русьте тойланып келген.

Көктем мерекесі туралы мәліметтер антикалық және орта ғасырлық жазушылардың еңбектерінде кездеседі. Шығыс жыл санағы бойынша, мереке ирандықтардың жаңа жылы Наврузбен жанасады. Наурыз мерекесін түркі тілдес халықтар тойлайды. Тәжік халқы бұл мерекені "Бәйшешек", "Гүлгардон" не "Гүлнавруз", татарлар "Нардуган", бирмалықтар "Су мейрамы", хорезмдіктер "Наусарджи", буряттар "Сагаан сара", армяндар "Навасарди", чуваштар "Норис ояхе" деп атаған.

Ежелгі жыл санағы бойынша, 22 наурызда күн мен түн теңеседі. Наурыз – жылдың бірінші күні, жыл басы, көктемнің алғашқы айы. Наурыз мерекесін қазақ халқы «Армысың, Әз Наурыз», «Әз болмай, мәз болмас» деп қарсы алған.

Наурыз мейрамы – діни мереке емес. Бұл қалың қыстан аман-есен шығып, күн нұрына бөленіп, жаңа жылды қарсы алу мерекесі. Наурыз мерекесінде көріскен жандар бір-бірін құшақ жая қарсы алып, игі тілектер айтады. Қазақ халқы бұл күні дүниеге келген қыз балаларға Наурыз, Наурызгүл, Наурызжан, ер балаларға Наурызбай, Наурызбек, Наурызхан деген есім берген.

1926 жылдан бастап, тоталитарлық жүйенің ықпалымен наурыз мерекесін тойлауға тыйым салынды. Көп жылдар бойы ұмытылып, сынын жоғалтқан мереке 1988 жылдан бері қайта жаңғырып, Наурыз мейрамын тойлау дәстүрі өз жалғасын тапты.

Наурыз мерекесі 1991 жылы, 15 наурызда Қазақ СР Президентінің қаулысының негізінде мемлекеттік мәртебеге ие болды. Елбасы наурыз айының 22 жұлдызын "Наурыз мейрамы" деп жариялады. Ал 2009 жылдың 24 сәуірінде ҚР президенті Н. Ә. Назарбаев наурыз айының 21, 22, 23 күндеріне "Наурыз мейрамы" деген атақ берді.

Дэлгэрэнгүй үзэх ...

Наурыз

Наурыз ямар нэгэн шашны баяр бус, байгаль эхтэйгээ хүйн холбоотой хүн төрөлхтөний баяр

Казахын ард түмэн Наурыз тохиож буй энэ өдрийг “Улыстын Улы Күнi” гэж нэрлэдэг. Наурыз нь маш эртнээс уламжлагдаж ирсэн баяр билээ. “Наурыз” гэдэг үг анх персийн сурвалж бичигт манай эриний хоёрдугаар зуунд бичигджээ. Харин энэ баярыг тэмдэглэдэг явдал дэлхийн олон орны ахуй, зан заншилд манай цаг тооллын өмнөх, барагцаалбал 648-330 оны үеэс орж иржээ. Наурыз дорнодын ард түмэн ислам шашныг шүтэж эхлэхээс олон жилийн өмнө үүссэн учраас энэ баяр нь шашны зан үйл болон түүний урсгалуудаас ангид явж иржээ. Наурыз бол ямар нэгэн шашны баяр бус, байгаль эхтэйгээ хүйн холбоотой хүн төрөлхтөний баяр юм. Хахир өвлийн хүйтнийг өнтэй даван, хаврын урь орж, хүн амьтны зоо тэнийсэн, өдөр шөнө тэнцэн гэрэл гэгээ нэмсэний баяр билээ.

Наурыз гэдэг нь Иран хэлний Ноу-“Шинэ”, Руз-“Өдөр” гэдэг үгээс бүрдэж оны эхний өдрийг илэрхийлдэг. Казах хэлэнд Наурыз гэдэг нь жилийн эхэнд тэмдэглэгдэх өргөн олон түмний баяр, байгаль орчин, ан амьтан нойрноос сэрж амь ордог өдөр шөнө тэнцдэг цаг үе. Ийм учраас гуравдугаар сарыг казах хэлэнд Наурыз гэж нэрлэдэг.

Казахуудын хувьд 7-ийн тоо чухал үүргийг гүйцэтгэх бөгөөд баярын хоолны орцонд доорхи долоон төрлийн бүтээгдэхүүн заавал орсон байна. Үүнд: Ус, мах, давс, гурил, үр тарианы төрөл, сүү, өөх тос болно. Эдгээр долоон бүтээгдэхүүн амьдралын доорхи долоон өнгө, утгыг илэрхийлдэг гэж үздэг. Үүнд: баяр баясгалан, аз жаргал, амьдралын ухаан, эрүүл мэнд, эд баялаг, өсөлт хөгжилт, асран хамгаалах юм. Монголчууд цагаан сараар бууз, банш иддэг бол казахууд шөл уудаг. Заншил ёсоор ахан дүүс, найз нөхөд, танил хүмүүс нэг нэгнийдээ зочилж, наурызын шөлийг цадталаа идэх ёстой. Үүний учир нь жилийн турш гэдэс өлсөхгүй, цатгалан амьдрахыг бэлэгшээдэг явдал юм. Баярын ширээнд мах, цагаан идээ, чихэр жимс гээд долоогоос доошгvй нэр төрлийн хоол байх учиртай. Тvvний нэг нь шөл. Сонгино, давс зэрэг долоон төрлийн амтлагчтай, махны шөл ууна. Энэ шөлийг хvн бvр ууна. Баяраар хэчнээн олон айлд шөл ууна, төчнөөн сайн байна гэж vздэг. Махаа гал дээр болгож, шөлийг нь уух дуртай байдаг нь нэгт хоолны амт шимтэй холбоотой, хоёрт галыг ариусгах шидтэй, сайн сайхны бэлгэдэл гэж үздэгтэй салшгүй холбоотой юм. Наурыз көжег 40 айлд орж амсах ёстой гэж үздэг. Яагаад гэвэл казахууд 40-ийн тоог эрхэмлэдэг. Тухайлбал, казахууд 40 настай эр хүнийг эрийн цээнд хүрсэн гэж үздэг, 40 хоргол буюу чулуугаар мэргэлдэг, хүн нас барсан хүнд долоо хоногт 40 гэрэл асааж хүндэтгэл үзүүлдэг, нас барагсдын 40 хоног дээр нь ёслол үйлдэж ном уншуулдаг гэх мэт ёс баримталдаг байна.

Сонирхуулахад Наурызын баяр нь Иранчуудын хамгийн их хүсэн хүлээдэг баяр ажээ. Учир нь энэ баярын амралт дөрөвдүгээр сарын 2 хүртэл үргэлжилдэг байна. Перс хэлнээс орчуулбал Наурыз гэдэг нь «шинэ өдөр» гэсэн утгатай аж. Нарны тоололтой холбоотой энэ баярыг зөвхөн Иранд төдийгүй, перс хэлтэй Афганистан, Тажикстан, Узбекстан, Казахстан, Киргиз зэрэг орнуудад 7000 жилийн тэртээгээс тэмдэглэж иржээ. Нарны тооллоор энэ өдөр хаврын өдөр шөнө тэнцэж, хаврын улирал эхэлдэг байна. Дэлхий даяар эртний энэ баярыг 300 сая хүн тэмдэглэж байна. Хоёр жилийн өмнө НҮБ-ын Ерөнхий ассамблей тогтоол баталж, гуравдугаар сарын 21-нийг Олон улсын Наурызын баярын өдөр болгон тэмдэглэж байхаар зарласан билээ. Энэ он өндөр жил учир Иран улс шинэ жилтэйгээ нэг өдрийн өмнө золгожээ. Баярын өдрүүдэд хийсэн үйл бүтэн жил үргэлжилдэг гэж үздэг. Тийм болохоор энэ өдрүүдэд хэнтэй ч зөвлөлдөхгүй, бие биедээ өр төлөөс өгч авахгүй, дайсагналцал болон гомдлоо мартдаг учиртай ажээ.

Дэлгэрэнгүй үзэх ...

Наурыз айсуй

Казахын уламжлалт баяр наурыз гуравдугаар сарын 22-ны өдөр тохионо. Наурыз буюу хаврын  баярыг тохиолдуулан маргааш Баян-Өлгийчүүд  Сүхбаатарын талбайд баярын өдөрлөг хийхээр болжээ.

Казах үндэсний таван эсгий гэр барьж, Баян-Өлгий аймгаас авчирсaн орон нутгийг судлах музейн үзмэрүүдээ дэлгэн нийслэлийнхэнд сонирхуулахын дээр уран гартнууд нь казахын гар урлал, дурсгалын зүйлсийн үзэсгэлэн худалдааг гаргах ажээ. Баян-Өлгий аймгаас ирсэн оролцогчдыг Баян-Өлгий аймгийн Ажил олгогч эздийн холбооны тэргүүн М.Мейрамбек ахалж иржээ.

Өдөрлөг өглөөний 10 цагаас эхлэх бөгөөд өдөрлөгийн нээлтэд Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяаг, УИХ-ын гишүүн, Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны дарга, Баян-Өлгий аймгийн нутгийн зөвлөлийн дарга А.Бакей нар оролцох юм байна. Мөн Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж үзэсгэлэнг үзэж сонирхох юм байна. Харин өдрийн 15 цагт Соёлын төв өргөөнд "Домборын эгшиг" хүндэтгэлийн тоглолт болох ажээ. 

Дэлгэрэнгүй үзэх ...

Наурыз - 2013

Дэлгэрэнгүй үзэх ...